Benlik Farklılaşır mı?

Benlik çok yönlü ve karmaşık bir yapıdır fakat genel söylemde, benlik terimi genellikle bir şeyin benimle veya bizimle ilgili olduğuna dair sıcak bir duyum ya da duygu anlamına gelir. 

Benlik kavramları, içeriği, tutumları veya değerlendirici yargıları içerebilen ve dünyayı anlamlandırmak, dikkati kişinin hedefine odaklamak ve kişinin temel değer duygusunu korumak için kullanılan bilişsel yapılardır ve dolayısıyla, benlik düşünen bir "ben" ise ve ben de düşüncelerin içeriğiyse, bu "ben" içeriğinin önemli bir kısmı, kişinin kim olduğu, olduğu ve olacağıyla ilgili zihinsel kavramları veya fikirleri içerir ve benlik kavramlarının içeriğini oluşturan yapılar ise bu zihinsel kavramlardır (Leary & Tangney, 2013).

İlaveten, zaman zaman "kişisel gelişim" ile "benlik gelişimi" birbirinin yerine kullanılır, ancak dikkat etmek gerekir ki aslında bunlar hayata iki farklı yaklaşımdır. İlki, yeni yetenekler geliştirmeye ve hayata yeni bir yön eklemeye odaklanır. İkincisi, zaten kişinin hayatının bir parçası olan şeyleri iyileştirmenin yollarına odaklanır. Her iki sürecin de kişisel gelişimle ilgili olup ve birbirini tamamladığı görülse de birbiriyle karıştırılmamaları konusuna dikkat edilmelidir. Şunu söylemek mümkün ki kişisel gelişimin aksine benlik gelişimi, yaşamın çeşitli yönlerinde kendini geliştirmeye yönelik bilinçli bir süreçtir. Beceri, yeterlilik ve bilgi geliştirerek sürekli bir büyüme arayışıdır. Bu açıdan bakacak olur isek benlik gelişiminin nihai amacı, kendini gerçekleştirmiş bir insan olmaktır.

Bowen teorisindeki mihenk taşı kavramı olan benliğin farklılaşması bireysellik ve birlikteliğin içgüdüsel güçlerinin bütünleşmesi olan evrensel bir insan sürecidir ve bu süreç genellikle genç bir yetişkin evden ayrıldığında tamamlanır. Bowen anlayışına göre içsel bir benlik tanımlama süreci, bir bireyin, kendi ailesinden (çekirdek aile, köken aile ve geniş aile)benliğini farklılaştırmaya yönelik kasıtlı faaliyetini ifade eder ve bu açıdan incelendiğinde bir benliği farklılaştıran ve bir benliği tanımlayan terimler aslında benzer anlamlıdır (Bowen, 1978’ p. 541 as cited in Titelman,2015). Biraz daha basit ifade edecek olursak temel olarak, farklılaşma, kişinin benliğinin sağlıklı bir şekilde ayrılması anlamına gelir.

Benliğin farklılaşması kavramı, insanları ve ilişki kaygısını daha objektif incelemeyi mümkün kılmaktadır. Bu geliştirilmiş kolaylık, disiplinin gelişimi ve psikoterapinin klinik başarısı için önemlidir. Bununla birlikte, benliğin farklılaştırılması, bir teşhis aracı olmaktan çok, psikoterapinin önerilen bir hedefidir. Daha az farklılaşmış bireyler strese karşı daha savunmasızdır ve semptomlardan kurtulmaları genellikle yavaştır. İlaveten, daha az farklılaşmış bireyler stres altındayken mutlaka  semptomatik davranış belirtileri göstermezler ve yaşamlarını oldukça etkili bir şekilde duygusal dengede tutabilirler ve daha fazla farklılaşmış bireyler de özellikle şiddetli stres altındayken semptomatik belirtiler geliştirebilir fakat şunun altını çizmek oldukça önemli ki daha az farklılaşmış olan bireylerin aksine  daha fazla farklılaşmış bireyler genellikle strese karşı daha yönetebilir durmaktadır ve oluşabilen semptomlar için daha hızlı iyileşme gösterme eğilimindedirler. 

Sonuç olarak şunu söylemek mümkün ki, birey daha fazla farklılaştıkça, bireysel davranıştaki ve aile etkileşim kalıplarındaki işlevsel olmayan belirtiler azalır.

Kaynakça

Leary, M. R., & Tangney, J. P. (2013). Handbook of Self and Identity, Second Edition (Second). The Guilford Press.

Titelman, P. (2015). Differentiation of self : Bowen family systems theory perspectives. Routledge.

Yazan: Tilbe Höngül